احساس می کنید همیشه نگران هستید و از خطرات احتمالی میترسید؟ حتی کم احتمال ترین اتفاقات هم در ذهن شما رخ میدهند و همیشه نگران آنها هستید؟ احتمالا به طرحواره آسیب پذیری دچار هستید. طرحواره ای که موضوع این نوشته است.
این طرحواره یا تله، اثرات زیادی بر زندگی شما دارد حتی ممکن است بر روابط شخصیتان هم تأثیر بگذارد: مثلا نمی توانید برخی از فعالیت های روزمره را که دوستان و عزیزانتان از شما انتظار دارند انجام دهید، و این امر باعث میشود فشار و تنش مضاعفی بر شما وارد شود. اجازه دهید این موضوع را کمی بیشتر باز کنیم: وقتی در دام این تله می افتید، احساس میکنید بسیار آسیب پذیر هستید ولی دیگران آن را درک نمیکنند، نگرانی شما را نمی‌بینند و حتی برای درک کردن شما تلاش هم نمیکنند. حتی ممکن است به خاطر آن از دست شما عصبانی شوند.
خب زیما از همین تریبون اعلام میکند که این برخوردها با شما منصفانه نیست و کسی نباید شما را مقصر بداند!!
تله آسیب پذیری چیست؟
مهمترین عامل ایجاد تله آسیب پذیری، دوران کودکی است. اگر کودکی سخت و پرمخاطره‌ای را گذرانده‌اید، ممکن است در بزرگسالی نیز، احساس آسیبپذیری داشته باشید و توانایی‌های واقعی خود را برای مقابله با خطرات را دست کم بگیرید. این اثر طرحواره آسیبپذیری است و بدون اینکه بخواهید روی رفتارها و زندگی شما اثر دارد. همانطور که بیان شد این احساس آسیبپذیری بیشتر ریشه در کودکی شما دارد نه اینکه محصول اتفاقات امروز شما باشد!! در هر صورت، این امر مهم است که این نکته را بدانید تا بتوانید به طور مناسب با آن برخورد کنید.
یکی دیگر از نمونه های این طرحواره، این است که ممکن است متوجه شوید که از برخی فعالیت های روزمره مانند صحبت در جلسات، رفت و آمد، رویدادهای اجتماعی یا حتی ورزش کردن اجتناب می کنید. ذهن شما، دائما فکر شما را به سمت نوعی نتیجه وحشتناک سوق میدهد و همین موضوع باعث میشود از ترس رخدادهای بد، بسیاری از فعالیتهای روزمره ی خود را کنسل کنید تا از این اتفاقات وحشتناک در امان بمانید.
به طور مثال همیشه وقتی لازم است با مدیر خود صحبت کنید، نگران این هستید که عصبانی میشود و با شما بببرخورد بدی میکند. یا اینکه از تیم تشکیل دادن میترسید و فکر میکنید ممکن است تیم شما به هر دلیلی از هم بپاشد. در خرح کردن پولهای خود صرفه جویی میکنید تا اگر شرایط غیر مترقبه ای پیش آمد، پس اندازی داشته باشید.
احتمالا خودتان هم میدانید که این نتایج، بدترین سناریوهای ممکن هستند و بعید است اتفاق بیفتند، اما نمی توانید از فکر کردن در مورد آنها دست بردارید. شما همیشه با این نوع احتیاط و نگرانی زندگی کرده اید. حتی ممکن است برخی روانشناسان، برای شما اختلال وسواس فکری یا اختلال اضطراب فراگیر تشخیص داده باشند آن هم در صورتی که ریشه ی تمام این مشکلات، احساس آسیب پذیر بودن است.
به طور خلاصه: طرحواره آسیب پذیری به این معنی است که فرد، همیشه از اینکه آسیب ببیند میترسد. البته این ترس را همه ی انساانها دارند ولی در افرادی که به این تله دچار هستند، بیشتر است. فرد مبتلا به این تله، حتی در مورد کوجکترین مسائل هم استرس دارد چون همیشه بدترین سناریوها را تصور میکند. در اصل مغز او به این نتیجه رسیده است که همه چیز خطرناک است و باید از او در مقابل اتفاقات زیادی دفاع کند.
ریشه های تله ی آسیب پذیری
این تله یا طرحواره معمولا ناشی از بزرگ شدن با والدینی است که همه چیز را خطرناک میدانند ولی در کل به دلایلی ایجاد میشود که در ادامه، چند نمونه از آنها را بیان میکنیم.
- والدین سختگیری داشته اید که همیشه شما را از اتفاقات ناگوار ترسانده اند و اجازه نداده اند در معرض کوچکترین خطرها قرار بگیرید.
- دوران کودکی شما در زمانهایی مثل جنگ، قحطی، بیماری و … گذشته است به طور مثال جنگ 8 ساله ی ایران و عراق ، کرونا، فاجعه ی پلاسکو که ممکن است یکی از نزدیکانتان را در آن از دست داده باشید و بسیاری از اتفاقات دیگر.
- در کودکی پدر شما ورشکسته شده باشد و یک دوره ی سخت مالی را پشت سر گذاشته باشید.
- خودتان یا یکی از نزدیکانتان دچار یک تصادف شده اید و به همین خاطر از موقعیتهای مشابه شدیدا میترسید.
- والدینی داشته اید که خودشان طرحواره آسیب پذیری داشته اند.
- یک دوره ی طولانی مدت بیماری، فقر یا … را پشت سر گذاشته اید.
تست سریع طرحواره آسیب پذیری
اگر با 5 یا بیشتر از 5 جمله از جملات زیر موافق هستید، به احتمال زیاد این طرحواره را دارید.
- من دائماً از اینکه اتفاق بدی بیفتد می ترسم.
- تمایل زیادی به داشتن افکار «چه می‌شد اگر…» دارم.
- احساسات غالب من اضطراب و تنش است.
- احساس می کنم دنیا جای خطرناکی است.
- اغلب نگران این هستم که ممکن است دچار حمله پانیک شوم.
- گاهی فکر می کنم ممکن است دیوانه شوم.
- احساس میکنم افکار من با سرعت 100 مایل در ساعت حرکت میکنند و تغییر میکنند.
- من نگران هستم که یک بیماری لاعلاج دارم یا اینکه ممکن است دچار حمله قلبی شوم، حتی اگر هیچ مدرکی برای این موضوع وجود نداشته باشد.
- من نگران اتفاقات بدی هستم که در دنیا می افتد.
- نگران از دست دادن تمام پولم و فقیر شدنم هستم.
طرحواره آسیب پذیری، چگونه بر زندگی شما اثر میگذارد؟
بدیهی است که این طرحواره عامل اضطراب و استرس زیادی است. در افراد مبتلا به این طرحواره، رادار تهدید مغز یعنی «آمیگدال» بیش از حد حساس شده و خطر بالقوه را همه جا می بیند و به آن واکنش نشان میدهد؛ حتی اگر احتمال وقوع آن واقعاً ناچیز باشد. در ادامه به اثرات و نتایج این طرحواره میپردازیم.
- تله آسیب پذیری، اغلب در بطن اکثر اختلالات اضطرابی، اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، فوبیا، به ویژه آگورافوبیا (ترس از فضاهای باز) و … وجود دارد و دلیل اصلی ایجاد آنهاست.
- OCD یا وسواس نیز در این طرح واره بسیار رایج است، زیرا فرد مبتلا به این طرحواره، برای اینکه از برخی مشکلات در امان باشد، دچار حساسیت و وسواس غیرعادی میشوند به طور مثال نظافت بیش از حد در زمان کرونا، به دلیل ترس از ابتلا به این بیماری
- به دلیل وجود اضطراب، ما دائماً به دنبال شرایط ثبات و امنیت هستیم. به طور مثال، اگر نگرانی‌های ما در مورد سلامتیمان باشد، در اینترنت علائمی که داریم را سرچ میکنیم یا دائماً بدن خود را معاینه میکنیم تا علائم بیماریها را پیدا کنیم – که البته این رفتارها فقط اضطراب ما را بدتر میکند.
- ممکن است بارها و بارها از دیگران بپرسیم که در مورد ما یا یک موضوع خاص مربوط به ما چه فکری می کنند به این امید که آنچه می گویند باعث شود کمتر احساس اضطراب کنیم.
- این طرحواره به دلیل استرس مداوم و کم خوابی ناشی از ناتوانی در کنترل افکارمان می تواند تاثیر جدی بر سلامت ما بگذارد.
- روابط ما نیز ممکن است آسیب ببینند، زیرا همیشه حداقل یک موضوع برای نگرانی وجود دارد و همین مسئله باعث میشود از روابطمان لذت کافی نبریم یا حتی به اندازه ی کافی برای آنها زمان اختصاص ندهیم.
- ممکن است برای اینکه بتوانیم احساس امنیت کنیم، مسئولیت‌های زیادی را بر دوش همکاران و دوستان خود بگذاریم تا از بار مسئولیتها و نگرانی های خود کم کنیم.
- اضطراب مزمن در طول زمان می تواند منجر به افسردگی شود زیرا سیستم استرس ما به دلیل تحریک بیش از حد از بین می رود.
- در نهایت، زندگی خود را محدود می کنیم چون تمایلی به درگیر شدن با دنیا و خطرات آن نداریم!! به طور مثال ممکن است به دلیل ترس از حمله ی پانیک از بیرون رفتن بترسیم – ممکن است نسبت به موقعیتهای خاصی مانند پرواز یا سفر به مکان‌های دور از خانه دچار هراس شویم. ممکن است از تصادف بترسیم و بخاطر آن از خانه بیرون نرویم. حتی ممکن است صحبت کردن با افراد تاثیرگذار زندگیمان را عقب بیندازیم به طور مثال صحبت کردن با رییس در مورد وظایف کاریمان و ….
3 گام برای غلبه بر احساس آسیب پذیری
برای غلبه بر این طرحواره بهتر است به مشاوره مراجعه کنید ولی اگر امکان آن را ندارید، این مراحل را امتحان کنید:
- با استفاده از نشانه های ذکر شده در بالا، مشخص کنید که کدام آسیب پذیری های شدید امروزی ریشه در دوران کودکی شما دارند. به خودتان یادآوری کنید که اکنون، به عنوان یک بزرگسال، می توانید از خود مراقبت کنید. و سپس راه هایی را که می توانید برای جلوگیری و مقابله با این مشکلات انجام دهید لیست کنید.
- هنگامی که طرحواره آسیب پذیری شما فعال می شود، معمولا با تمرکز بر احساس درماندگی به دام میفتید. وقتی متوجه شدید در این شرایط قرار گرفته اید، اصطلاحا مچ ذهن خود را بگیرید و از خود بپرسید (گفتن کلمات با صدای بلند بهترین کارایی را دارد)، “من چه نقاط قوتی دارم و چگونه می توانم این مشکل را حل کنم؟” (این روش ممکن است بدیهی به نظر برسد، اما واقعا جواب میدهد)
- موارد 1 و 2 را تمرین کنید به یاد داشته باشید که این طرح واره در یک دوره زمانی طولانی در ذهن شما ایجاد شده ، و تغییر آن مدتی طول می کشد پس نباید با یک یا دوبار تمرین از خودتان انتظار بهتر شدن داشته باشید.
مطالب مرتبط
اگر تا اینجای نوشته با ما همراه بودید، احتمالا به مبحث طرحواره درمانی علاقه دارید. در ادامه، لیستی از مطالب مرتبط با طرحواره آسیب پذیری را میبینید که میتوانند برای شما مفید باشند.
مقالات مربوط به طرحواره
حرف آخر
همانطور که گفتیم، طرحواره آسیب پذیری، مشکلات زیادی را در زندگی شما ایجاد میکند ولی بهتر است به احساس آسیب پذیری خود به عنوان بخشی از تاریخچه زندگی خود و راه حل ذهنتان برای بقا احترام بگذارید و با آن کنار بیاید. فراموش نکنید که هدف ذهن شما از ایجاد این طرحواره، بقای شما بوده است پس آن را دوست بدارید.
و در نهایت، اگر فکر میکنید به این طرحواره دچار هستید، زیما مثل همیشه در کنار شماست پس با ما تماس بگیرید تا به شما در حل این طرحواره کمک کنیم. رزرو وقت مشاوره فردی
منابع
0 Comments