آیافکر میکنید فرد بی لیاقتی هستید؟ تصور میکنید دیگران از اینکه با شما باشند، لذت نمیبرند؟ اغلب اوقات غرق خجالتید؟ افکاری مثلِ من بی‌ارزشم یا من احمقم! همیشه در ذهنتان میچرخند؟ طرحواره نقص و شرم یکی از تله‌های بسیار رایج است که احتمالا شما را به دام انداخته. تا انتهای مقاله، با زیما همراه باشید تا با طرحواره نقص و شرم یا همان تله‌ی بی‌ارزشی، ریشه ها و درمان آن، آشنا شوید.
طرحواره نقص و شرم چطور به وجود می آید؟
تله‌ی بی‌ارزشی از تجربیات دوران کودکی شکل میگیرد. کودکانی که در موقعیت‌های آزاردهنده بزرگ شده اند، با هر بازخوردی که دریافت کرده اند، مستقیم و غیر‌مستقیم این پیام ر دریافت کرده اند که “تو مقصری یا تو ناقص و بی ارزشی”. این کودکان شاید به ظاهر دوران کودکی خوبی داشته اند و نیازهای مادیشان برآورده شده، اما نیازهای عاطفیشان تامین نشده است. در دروان کودکی، مهمترین نیاز یک کودک بچه این است که بداند، برای دیگران دوست داشتنی و با ارزش است و به او اهمیت داده میشود. کودک باید احساس کند که به اندازه کافی، دیده و شنیده میشود! ممکن است کودک از نظر منطقی بداند که دوستش دارند ولی باید بتواند این دوست داشتن را احساس کند!
کسانی که به این طرحواره دچار هستند، معمولا در دوران کودکی برچسب منفی، حساس، احمق و … را تحمل کرده اند. تجربه‌های منفی دوران مدرسه مثل مشکلات یادگیری یا عدم مهارت در ورزش هم میتواند باعث توسعه طرحواره نقص و شرم در کودکان باشد.
ما در دوران کودکی، این توانایی را نداریم که متوجه شویم والدین یا سرپرستان ما، اشتباه میکنند و مقصر هستند. به همین دلیل، تصور میکنیم رفتار توهین آمیز و اشتباهی که با ما دارند، کاملا درست و به جاست و حق ماست!! ما فکر میکنیم اگر بچه ی بهتری بودیم این توهینها حقمان نبود و برایشان دوست داشتنی تر بودیم!!
ما در طرحواره بی ارزشی، شرمی را درونی میکنیم که متعلق به ما نیست. این شرم سمی، متعلق به بزرگسالانی است که با ما بدرفتاری کرده و دوران کودکی ما را تحت تاثیر قرار داده اند.
طرحواره نقص و شرم یا تله‌ی بی‌ارزشی چه تاثیری در زندگی ما دارد؟
تله‌ی بی‌ارزشی یکی از فراگیرترین طرحواره‌هاست. شاخه‌های این طرحواره، به تمام زمینه‌های زندگی ما میرسد و مانع از برآورده شدن بسیاری از نیازهای عاطفی ما میشود.
این طرحواره، بر روابط ما تأثیر عمیقی دارد و از ایجاد ارتباطات صمیمی جلوگیری میکند. دلیل این امر این است که ما در دوران کودکی، آنقدر متقاعد شده ایم که مشکلی داریم، که اصلا دوست نداریم کسی به ما نزدیک شود؛ زیرا با خودمان فکر میکنیم، اگر دیگران، واقعیت درون ما را بشناسند، هیچ علاقه ای به ارتباط برقرار کردن با ما ندارند.
- اگر در دام تله بی ارزشی افتاده باشیم، به ندرت احساسات و نیازهای واقعیمان را بیان میکنیم.
- در عمق وجودمان، احساس شرمی داریم که ما را از ارتباط داشتن با دیگران بازمیدارد.
- این طرحواره باعث ایجاد افسردگی میشود.
- باعث میشود تا همیشه از خودمان متنفر باشیم.
- همیشه یک منتقد درونی داریم که باعث میشود احساس بیهودگی کنیم.
- معمولاً اعتماد به نفس نداریم و عزت نفسمان پایین است.
- و اغلب اوقات با بدن و ظاهرمان مشکل داریم و آن را نمیپذیریم.
رفتارهای معمول در طرحواره بی‌ارزشی
- به انتقاد و طرد شدن حساسیت بیش از حد نشان میدهیم.
- خودمان را بی‌ارزش میکنیم و به دیگران اجازه میدهیم با ما بدرفتاری کنند.
- مسئولیت مشکلاتی که در آنها مقصر نیستیم به عهده می‌گیریم.
- شرکای کاری، عاطفی، دوستی و… منتقد و طردکننده انتخاب میکنیم.
- در روابطمان ناکارآمد می‌مانیم به این دلیل که فکر میکنیم “خوش شانس” هستیم که کسی ما را تحمل میکند.
- اطراف خودمان را با افرادی که دایماً از ما انتقاد میکنند احاطه میکنیم تا با تحقیر ما باورهایمان را درمورد خودمان تایید کنند.
- از نشان دادن افکار و احساسات خود خودداری میکنیم.
این طرحواره میتواند رفتارهای اعتیادآور به ویژه اعتیاد به غذا و الکل را تحریک کند. ما ممکن است برای جبران نیازهای عاطفی برآورده نشده ی خود، به غذا خوردن پناه ببریم. یا برای جبران احساس شرم و تنهایی و نفرت از خودمان به سمت الکل برویم.
درمان تله بی‌ارزشی
شاید با خواندن این مطالب، احساس میکنید دنیا روی سرتان آوار شده یا آب سردی رویتان ریخته اند ولی نگران نباشید طرحواره نقص و شرم یا همان تله بی ارزشی، قابل درمان است. درمان طرحواره ها یک مبحث روانشناسی است و به ما کمک میکند تا طرحواره هایی که در ما شکل گرفته اند، برطرف کنیم. درمان تله بی ارزشی یا همان طرحواره شرم و نقص، به ما کمک میکند تا
- منتقد درونیمان رو ساکت کنیم.
- نسخه ی سالمی از خود بزرگسالمان را بسازیم.
- یاد بگیریم نیازهای عاطفی اصلیمان را بپذیریم.
- در واقع متوجه میشویم که هیچ مشکلی نداریم و این تربیت اشتباه بوده که باعث ایجاد این طرحواره در ما شده.
- در نهایت موفق میشویم، شرم را به جایی که به آن تعلق داره برگردانیم.
10 راه حل برای درمان تله بی ارزشی یا طرحواره نقص و شرم
در این قسمت، راه حل هایی که میتوانند به درمان طرحواره نقص و شرم کمک کنند، بیان میشوند. فراموش نکنید که درمان طرحواره برای شما ممکن است زمانبر باشد ولی همواره این نکته را به یاد داشته باشید که هر اقدام، یک گام به جلو است و شما را نسبت به دیروزتان، بهتر و با اعتماد به نفس تر میکند.
1. شواهدی که وجود طرحواره نقص و شرم را در شما تایید یا رد میکنند، فهرست کنید و با بررسی و مقایسه این فهرست، ایده ی ناقص بودن خود را به چالش بکشید.
2. . داشته های خود را فهرست کنید تا زمانی که احساس بی ارزشی به شما دست میدهد به این لیست مراجعه کنید و بتوانید این احساس منفی و دروغین را از خود دور کنید.
3. بپذیرید که آنچه فکر میکنید عیب و نقص شماست، معمولاً رفتارهایی است که در کودکی آموخته شده و قابل تغییر است.
4. این واقعیت را درک کنید که افکار نقص و بی ارزشی، معمولاً تصورات نادرستی هستند که فرد از خودش دارد و به دلیل انتقادهای دیگران هستند و اکثرا واقعیت ندارند.
5. وقتهایی که کم سن تر بودید و والدینتان از شما انتقاد میکرده اند را به خاطر بیاورید. از روش EMDR برای از بین بردن احساسات منفی و ادراکی که به خاطر این انتقادها در شما شکل گرفته، استفاده کنید.
6. روابطی را که این پتانسیل را دارند که به شما دید مثبتی از خودتان بدهند، تقویت کنید و سعی کنید آنها را گسترش دهید.
7. شریک عاطفی را انتخاب کنید که شخصیت انتقادگری نباشد و در مقابل حمایتگر باشد. در کل افرادی را انتخاب کنید که شما را دوست داشته باشند و با تمام نقصهایتان شما را بپذیرند.
8. وقتی کسی از شما انتقاد میکند، رفتار متعادل و منصفانه ای داشته باشید. انتقادهای منطقی را بپذیرید و سعی کنید مطابق با آنها تغییر کنید. اگر انتقادی که به شما میشود، غیرمنطقی است، به خودتان بقبولانید که منطقی نیست و نباید روی روحیه و اعتماد به نفس شما اثر منفی بگذارد.
9. ارتباط خود را با افرادی که بیش از حد، از شما انتقاد میکنند محدود کنید و اجازه ندهید هرکسی از شما انتقاد کند یا با شما بدرفتاری کند.
10. خودتان را به افرادی که به آنها اعتماد دارید، ابراز کنید. هر چقدر بیشتر با این افراد، درمورد خودتان صحبت کنید و متوجه شوید شما را میپذیرند، بهتر بر این طرحواره غلبه میکنید.
11. رفتارهایی مثل جبران اشتباهات بیشتر از حد نیاز، تلاش برای بی نقص جلوه دادن خود، بیش از حد در دسترس بودن، تحقیر دیگران، یا رقابت برای کسب موقعیت های بهتر را ترک کنید.
گروه روانشناسی زیما با برگزاری کارگاه‌ها و پکیج از پیله تا پروانه طرحواره درمانی برای دستیابی به یک زندگی بهتر در کنار شماست.
اگر هم فکر میکنید برای درمان طرحواره شرم و نقص خود، به مشاوره فردی نیاز دارید، از طریق صفحه رزرو وقت مشاوره زیما، برای بهتر شدن زندگیتان گام بردارید.
حرف آخر زیما
طرحواره ها مسئله مهمی هستن و نباید نادیده گرفته بشن. اهمیت یه طرحواره رو وقتی متوجه میشیم که شاهد تغییرات یه بیمار قبل و بعد از درمان باشیم. پس اگر میخوای با طرحواره ها بیشتر آشنا بشی، روی اسم هر طرحواره کلیک کن.
منابع
0 Comments