منیپولیت دستکاری در روانشناسی رفتاری است که برای استثمار، کنترل یا تأثیرگذاری بر دیگران به نفع خود طراحی شده است. تعریف منیپولیشن، را نمیتوان به یک حوزه خاص محدود کرد. این رفتار، در جامعه شناسی، روانشناسی و … دیده میشود. دستکاری یا منیپولیشن، به طور کلی شکلی ناصادقانه از نفوذ اجتماعی در نظر گرفته می شود، زیرا برای فرد قربانی هزینه دارد و درکل نمیتوان آن را یک روش عادلانه دانست.
ممکن است تصور کنید منیپولیشن، همان قانع کردن دیگران است. ولی بهتر است این مسئله را باز کنیم و تفاوت این دو را توضیح دهیم.
دستکاری با نفوذ و اقناع عمومی متفاوت است. نفوذ و اقناع دیگران، عموماً بی‌ضرر تلقی میشود و به‌عنوان اجباری غیرمنصفانه برای حق پذیرش یا رد تأثیر توسط افراد دیده نمی‌شود. متقاعدسازی توانایی سوق دادن دیگران به یک عمل دلخواه، معمولاً در چارچوب یک هدف خاص است. اقناع اغلب سعی می کند بر باورها، مذهب، انگیزه ها یا رفتار افراد تأثیر بگذارد. نفوذ و اقناع نه مثبت است و نه منفی، برخلاف دستکاری که به شدت منفی است.
تمایلات دستکاری در افراد، ممکن است از اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت خودشیفته یا اختلال شخصیت ضد اجتماعی ناشی شود. این تمایلات با سطوح بالاتر هوش هیجانی هم مرتبط هستند.
دستکاری روانشناختی چه انگیزه هایی دارد؟
افرادی که دیگران را دستکاری میکنند، می‌توانند انگیزه‌های مختلفی داشته باشند، که در ادامه، آنها را بیان میکنیم. البته دستکاری انگیزه های دیگری هم دارد ولی عمده ی انگیزه ها، موارد زیر هستند.
- نیاز به پیشبرد اهداف خود و منافع شخصی تقریباً به هر قیمتی
- نیاز شدید به دستیابی به احساس قدرت و برتری در روابط با دیگران
- یک میل خاص و نیاز به احساس کنترل دیگران
- تمایل به به دست آوردن احساس قدرت بر دیگران با هدف بهبود عزت نفس خودشان
- بی حوصلگی، یا خسته شدن از محیط اطراف خود، آن را بیشتر به عنوان یک بازی می بینند تا آسیب رساندن به دیگران
- پول: برخی افراد دیگران را با اهداف مالی دستکاری روانشناختی میکنند.
- شخصیتهای خودشیفته، ضداجتماع و مرزی مشخصات بسیار مشابهی دارند و هر سه از دستکاری روانی شدیدا استفاده میکنند. اینها معمولا جذاب، باهوش و بسیار دروغگو هستند. مسئولیت‌پذیری فوق‌العاده ضعیفی دارند، همدردی ندارند و فقط به خودشان فکر میکنند.
دستکاری روانشناختی چه نشانه هایی دارد؟
دستکاری عاطفی می تواند چهره های زیادی را داشته باشد. به عنوان مثال، می تواند در امواج خشم، ابراز ناامیدی، تمسخر یا احساس گناه رخ دهد.
یکی از مواقعی که ممکن است دستکاری عاطفی رخ دهد، وقتی است که کسی بخواهد شما را نسبت به ادراکات یا خاطرات خودتان. “تو اون روز زیادی خسته بودی، یادت نیست چی شد… اینطوری که تو میگی نشد”
در اینجا تاکتیک های رایج دستکاری عاطفی ، آورده شده است. البته مسلما اینها مهمترین تاکتیکها هستند و تمام آنها نیستند ولی با شناختن آنها، میتوانید شخصیت فریبکار مقابل خود را بهتر بشناسید.
- احساس گناه: “اگر مرا دوست داشتی، این کار را نمی کردی.”
- انتقاد: “شما هرگز هیچ کاری را درست انجام نمی دهید.”
- انزوا: “تو دوستان و خانواده ات را به من ترجیح میدهی.”
- تحقیر: “وقتی وزنت کم شد تو را برای شام بیرون می برم.”
- تهدید کردن: “اگر دوباره این کار را انجام دهی، پشیمان خواهی شد.”
- سرزنش کردن: “ببین که مرا مجبور کردی چه کار کنم.”
- متهم کردن: “می دانم که داری خیانت می کنی.”
- خیانت: “من هر وقت بخواهم میتوانم با یکی بهتر از تو ارتباط برقرار کنم.”
چه افرادی مستعد دستکاری روانشناختی دیگران هستند؟
شخصیت manipulative یا فریبکار، همان شخصیتی است که دیگران را دستکاری روانی میکند. افرادی که مشکلات روانی زیر را دارند، اغلب مستعد رفتارهای دستکاری و منیپولیت دیگران هستند در ادامه، مهمترین اختلالات مستعد دستکاری را میخوانیم.
- اختلال شخصیت ضد اجتماعی: اختلال شخصیت ضد اجتماعی (ASPD یا به ندرت APD) یک اختلال شخصیتی است که با الگوی طولانی مدت نادیده گرفتن یا نقض حقوق دیگران و همچنین مشکل در حفظ روابط طولانی مدت مشخص می شود.
- اختلال شخصیت مرزی: افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، دارای روابطی ناپایدار با خانواده، فامیل و دوستان خود هستند. این افراد ممکن است سریعاً علاقه شدیدی به یک فرد پیدا کنند و ناگهان از آن شخص متنفر شوند. هر گونه جدایی و یا تغییر در برنامه مورد انتظار، می تواند یک واکنش شدید و احساس طرد را در بیمار مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ایجاد کند
- اختلال سلوک: اختلال سلوک مجموعه‌ای پایدار از رفتارهایی در کودک یا نوجوان است که به مرور زمان شکل می‌گیرد و تحول می‌یابد معمولاً مشخصه اختلال سلوک یکی از اختلالات روانی است که در کودکی یا نوجوانی تشخیص داده می شود . این اختلال وجود یک الگوی تکراری و مداوم از رفتاری است که در آن حقوق اساسی دیگران یا مقررات زیر پا گذاشته می شود .
- اختلال ساختگی: اختلال ساختگی وضعیتی است که در آن فرد، بدون انگیزه تمارض، با ایجاد عمدی، تظاهر یا اغراق علائم، صرفاً برای رسیدن به نقش بیمار (برای خود یا دیگران)، به گونه‌ای رفتار میکند که گویی بیماری دارد
- اختلال شخصیت نمایشی: افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی تحریک پذیر و هیجانی‌اند و رفتاری پررنگ و لعاب (اگزجره و افراطی)، نمایشی و برونگرایانه دارند. اما علی‌رغم رفتار متظاهرانه و پر زرق و برقی که دارند، اغلب نمی‌توانند دلبستگی عمیقی را به مدت طولانی حفظ کنند.[۱]
- اختلال شخصیت خودشیفته: نوعی اختلال شخصیت است که در آن فرد خود را بزرگ و مهم می‌پندارد و به گونه‌ای غلوّآمیز احساس توانایی و لیاقت میکند. این بیماران مرکز دنیای خود بوده، از هر جهت ویژه هستند، افاده‌ای و اسم‌پران بوده و در ذهن خود شخص مشهوری هستند.
شخصیت manipulative یا فریبکار چگونه است و چه نشانه هایی دارد؟
احتمالا بسیاری از ما با این افراد برخورد داشته ایم ولی به فریبکار بودن آنها، توجه نکرده ایم. فقط هنگامی که با آنها در تعامل هستیم، احساس منفی داریم. در ادامه، ویژگی های افراد فریبکار یا همان شخصیت manipulative را با هم مرور میکنیم.
- 1. آنها به مرزها احترام نمی گذارند: فریبکارها به طرز خستگی ناپذیر ی، به دنبال آنچه می‌خواهند می‌روند، بدون اینکه نگران باشند که ممکن است در این راه به چه کسی آسیب برسانند. شاید وقتی با آنها مواجه میشوید، سعی کنید از خود در برابر سمی بودن آنها محافظت کنید، اما آنها به احساسات و خواسته های شما بی توجهی میکنند و حتی نیاز شما به یک فضای شخصی را نادیده می گیرند. سرانجام پس از مدتی ارتباط داشتن با شخصیتهای manipulative، متوجه خواهید شد که برخورد با آنها خسته کننده، تحقیرکننده و برای سلامت روان شما مضر است.
- آنها شما را وادار می کنند که واقعیت خود را زیر سوال ببرید: افراد manipulative، استاد پدیده چراغ گاز هستند(پدیده چراغ گاز نوعی سوء استفاده عاطفی است که باعث می شود باورها و درک خود از واقعیت را زیر سوال ببرید.این نوع دستکاری، میتواند با گذشت زمان، عزت نفس و اعتماد به نفس شما را از بین ببرد و شما را به شخصی که این بلا را سرتان آورده، وابسته کند.) استفاده از چراغ گار، ویژگی‌ای است که افراد فریبکار، با خودشیفته‌ها، سوءاستفاده‌کنندگان، دیکتاتورها و رهبران فرقه مشترک هستند. آنها می دانند که سردرگمی افراد را ضعیف می کند و از آن به نفع خود استفاده می کنند. اغلب، اعمال آنها با حرف‌هایشان همسو نمی‌شود، اما وقتی سعی میکنید آنها را به دلیل عدم صداقتشان بازخواست کنید، شما را غیرمنطقی یا حتی «دیوانه» می‌دانند.
- آنها همیشه سرزنش ها و انتقادهای شما نسبت به خودشان را رد می کنند: فریبکارها، برای تجزیه و تحلیل اینکه آیا مشکلی در آنها وجود دارد، آماده هستند. آنها بلافاصله همه تقصیرها را به پای دیگران می اندازند. برای یک فرد منیپولیتیو، همه روابط فقط و فقط با هدف داشتن قدرت بر دیگران و استفاده از آنها برای برآورده کردن نیازهایشان است. یک فرد دستکاری کننده، از اینکه مسئولیت اعمال خود را نپذیرد، هیچ ابایی ندارد، حتی زمانی که شما را مجبور می کند مسئولیت اعمال خودتان را بپذیرید!!!
- رفتار خود را توجیه می کنند:افراد فریبکار، حتی اگر بدانند دارند اشتباه میکنند، باز هم روشهایی دارند تا به نظر برسد که حق با آنهاست. وقتی به زمانهایی اشاره میکنید که آنها رفتار نامناسبی انجام داده‌اند، استدلالی برای توجیه رفتارشان آماده میشود. آنها یک چرخه طاقت فرسا از عدم صداقت و ناهماهنگی ایجاد می کنند.
چگونه با یک فرد فریبکار مواجه شویم تا کمتر آسیب ببینیم؟
آیا قرار گرفتن در یک رابطه سمی یا شامل دستکاری روانشناختی، اعتماد به نفس شما را تحت تاثیر قرار می دهد؟ در اینجا چند راه سازنده برای مدیریت این وضعیت وجود دارد.
- به طور خودکار عذرخواهی نکنید: افراد فریبکار، دوست دارند نقش قربانی را بازی کنند؛ به این صورت که در یک لحظه، سعی میکنید توضیح دهید که چگونه به شما آسیب رسانده‌اند، و قبل از اینکه متوجه شوید، آنها توپ را به زمین شما انداخته اند!! در مرحله بعدی متوجه میشوید که برای چیزی متاسفید و عذرخواهی میکنید که تقصیر شما نبوده است. در این شرایط موضع خود را حفظ کنید و مسئولیت کاری را که انجام نداده اید به عهده نگیرید.
- بدانید چه زمانی باید نه بگویید: دستکاری روانشناختی، به معنای کنترل دیگران است. در مورد چیزی که نمیخواهید انجام دهید یا تحمل کنید قاطع باشید و از اینکه روی خواسته منطقی خود اصرار میکنید، شرمنده نباشید.
- تماس با آنها را به حداقل برسانید: اگر می توانید، بهتر است افراد سمی را به طور کلی از زندگی خود حذف کنید. با این حال، گاهی اوقات این امکان پذیر نیست – برای مثال، اگر شخصیت manipulative مقابل شما، همکارتان باشد. در این صورت باید تا حد امکان فاصله خود را از آنها حفظ کنید
حرف آخر
زیما در این نوشته، به معرفی منیپولیت یا دستکاری روانشناختی پرداخت. همانطور که در بالاتر اشاره شد، برخی اختلالهای شخصیتی، استعداد بیشتری در دستکاری روانشناختی دارند. در صورتی که مایل هستید درمورد اختلالات روانی بیشتر بدانید، مجموعه مقالات مربوط به اختلالات روانی زیما را مطالعه کنید.
درنهایت هم اگر فکر میکنید خودتان به این اختلال دچار هستید یا یکی از اطرافیان شما این مشکل را دارند، از طریق رزرو وقت مشاوره فردی زیما، میتوانید با روانشناسان ما در ارتباط باشید و این مشکل را برطرف کنید.
0 Comments