طرحواره ایثار در ظاهر، طرحواره خوبی به نظر میرسد. همه چیز در تله ایثار مربوط به خود گذشتگی یا Self-sacrifice کمک به دیگران، مهربانی، سخاوتمندی و بخشش است. به همین دلیل است که، بسیاری از مردم، حاضر نیستند به سادگی آن را به عنوان یک مشکل بپذیرند و برای حل آن تلاش کنند.
نکته‌ای که در مورد از خودگذشتگی و ایثار وجود دارد این است که یک ویژگی رفتاری مثبت است. البته این که به مردم اهمیت دهیم، به افراد نیازمند کمک کنیم و گاهی از خودگذشتگی کنیم در کل خوب است به شرط اینکه به بهای نادیده گرفتن رفاه خودمان و سرکوب احساسات و نیازهاماین نباشد.
فداکاری و طرحواره ایثار، چه تفاوتی با هم دارند؟
نمونه های زیادی از فداکاری در اطراف ما وجود دارد. از مادری که شغل خود رو رها میکند تا در خونه بماند و از خانواده مراقبت کند تا سربازی که جان خود را برای کشورش میگذارد. میبینید؟ یک لیست بی پایان از این دست فداکاری‌ها وجود دارد. اما، بین این نمونه ها و ایثار افراطی و تله ایثار تفاوت وجود داره.
کسی که در طرحواره ایثارگری دارد، بر این اساس رفتار میکند که خود و نیازهایش را قربانی رفتار دیگران کند. اساس تله ایثار، بی ارزش شدن نفس است. بنابراین، با گذشت زمان، فرد به این اطمینان میرسد که شایسته اولویت قرار گرفتن نیست و به همین دلیل، دیگر به خودش توجه نمی‌کند، نیازهای خودش و مسائلی که او را خوشحال میکند انکار میکند و همیشه احساس نارضایتی دارد. ممکن است در ظاهر، وانمود کند که نیازی به تشکر و قدردانی ندارد ولی در باطن از اینکه قدردان او نیستید، عصبانی و ناراحت میشود.
چرا طرحواره ایثار ایجاد میشود؟
تله‌ی ایثارگری در خانواده‌هایی ایجاد میشود که والدین یا مراقبان کودک به نوعی به کمک نیاز داشتند. به طور مثال، ممکن است ناتوان، از نظر عاطفی نابالغ، از نظر عاطفی ناپایدار یا در حال مبارزه با اعتیاد باشند…
فردی که به تله ایثار دچار میشود، احتمالا در کودکی مجبور بوده از والدین و خواهر و برادرهای خود، مراقبت کند. اگر شما مجبور بودید به نحوی از خواهر و برادرهای کوچکتر خود محافظت کنید، آنها را به مدرسه ببرید، به آنها در انجام تکالیف کمک کنید، مطمئن شوید غذا می خورند، لباسهایشان تمیز هستند.
شاید مجبور بودید به مشکلات عاطفی و درد دلهای والدینتان گوش بدهید و در سنین پایین مسئولیتهای بزرگسالی را بر عهده بگیرید یا مجبور بودید والدین مست یا معتاد خود را از روی زمین بلند کنید و به خانه ببرید و به این ترتیب، طرحواره فداکاری افراطی در شما شکل گرفت.
در تله شخصیتی ایثار نقش و هویت ما در کودکی تبدیل به یک مراقب شده و احتمالاً جمله‌هایی مثلِ “تو پسر / دختر خوبی هستی – من بدون تو چه کار می‌کردم؟” را زیاد شنیدید.
پس از شنیدن این جمله ها، احتمالا شما این طرز فکر را شروع کرده اید که ارزش خود را با ” کمک کردن به دیگران و انسان خوبی بودن” بسنجید. این باور عمیقاً در مغز و ناخودآگاه شما جا گرفته که “من باید دیگران را بر خودم مقدم بدانم” و “نیازهای من به اندازه نیازهای دیگران مهم نیست” .در تله‌ی از‌خود‌گذشتگی، این شکافها، در زمان بزرگسالی خود را در زندگی نشان میدهند.
پرسشنامه طرحواره ایثارگری
در این قسمت، ویژگی های افرادی که به این تله دچار هستند را بررسی میکنیم.
افراد با طرحواره ایثارگری چه ویژگی هایی دارند؟
اگر 5 مورد یا بیشتر از این عبارات شما را توصیف میکند دچار تله ایثار (انقیاد) هستید:
- دیگران معمولا برای کمک و راهنمایی به من مراجعه میکنند.
- من بیشتر از خودم به دیگران فکر میکنم.
- اگر یکی از نزدیکانم به من نیاز داشته باشد همه چیز را کنار می‌گذارم و هرجور شده به او کمک میکنم.
- بیشتر از چیزی که دریافت می کنم به دیگران می‌بخشم.
- تمایل دارم کارهای دیگران را انجام دهم، چون انجامشان برای من، آسانتر از این است که ببینم خودشان دارند تلاش میکنند.
- اگر کسی از من بخواهد کاری برایش انجام بدهم، از اینکه به او نه بگویم، احساس گناه میکنم.
- گاهی از فرط انجام کارهای دیگران احساس خستگی و فرسودگی میکنم.
- برای من خیلی سخت است که کسی را در رنج عاطفی ببینم.
- من به ندرت احساسات و نیازهام را بیان میکنم چون معمولا روی احساسات و نیازهای طرف مقابل متمرکز هستم.
- این خودخواهانه است که نیازهای خودم را مقدم بر دیگران قرار بدهم.
- نیازهای دیگران را به نیازهای خودم ترجیح میدهم.
- حتی زمانی که می خواهم در برابر خواسته ی دیگران، نه بگویم بله می گویم؛ چون توانایی نه گفتن در برابر خواست دیگران را ندارید.
- برای اینکه هیچوقت با دیگران دچار تعارض نشوم، هیچوقت مخالفت خود را ابراز نمیکنم.
- فکر میکنم اگر به نیازهای خودم اهمیت دهم، خودخواهم
- بیش از حد به مشکلات دیگران توجه میکنم.
پیامدهای منفی طرحواره ایثار کدامند؟
وقتی سالها در دام تله ایثار، افتاده باشیم، کم‌کم از این همه دویدن و کمک به دیگران احساس خستگی و فرسودگی میکنیم. افراد بیشتر و بیشتری برای کمک به ما تکیه میکنند و در نهایت، در کنار احساس پوچی که داریم، فقط دوندگی میکنیم.
از آنجایی که دیگران تله ایثارگری ندارند و به اندازه ما کمک و فداکاری نمی‌کنند، هر زمان که از کسی کمک می‌خوایم متوجه میشویم که بقیه به اندازه‌ای که ما برایشان وقت و انرژی گذاشته ایم پاسخ ما را نمی‌دهند و لطفهای ما را جبران نمی‌کنند. این موضوع باعث میشود که احساس رنجش، قدرنشناسی و کم‌ارزشی کنیم.
اما مسئله این است ما خودمان را بی‌نیاز از دیگران فرض کردیم و حس کردیم توانایی کنار آمدن با همه چیز را داریم. برای همین حتی گفتن این موضوع هم برایمان سخت است چون برخلاف اصل شخصیتیِ طرحواره فداکاری افراطی ماست. علاوه بر اینها، احساس پوچی عمیقی خواهیم داشت. ما آنقدر نیازها و خواسته‌های خودمان را نادیده گرفته ایم که حتی مطمئن نیستیم چه هستند.
کم‌کم تله شخصیتی ایثار ما را دچار سردرگمی میکند احساساتی مثل استرس، خستگی، پوچی، رنجش، به سراغمان می آید و اغلب در این مرحله به سراغ چیزهایی، مثل دارو، غذا، الکل یا … میرویم، تا احساس بهتری به ما بدهد اما فقط یک مشکل جدید به مشکلات قبلی ما اضافه میکند.
تله ایثار، بر روابط عاطفی چه اثراتی میگذارد؟
- از اینکه نیازهایتان برآورده نمی شود احساس رنجش می کنید.
- از اینکه دیگران نیازهای شما را پیش بینی نمی کنند احساس ناامیدی می کنید.
- در تعیین حد و مرزهایتان مشکل دارید.
- برای اینکه بیشتر از این مجبور نشوید فداکاری کنید، از شرایطی که ممکن است باعث شوند در چنین موقعیتی قرار بگیرید، اجتناب میکنید.
- همیشه احساس خستگی روحی دارید.
تأثیر تله ایثار بر سلامتی چیست؟
تأثیر طرحواره ایثارگری روی سلامتی ما میتونه خیلی جدی باشه. خیلی از مراجعانی که تله‌ی از خودگذشتگی دارن، بیماری‌های خودایمنی، فیبرومیالژیا یا سندرم خستگی مزمن دارن.
مشغله دائمی به این معنیِ که پاسخ استرس ما همیشه بالاست، و این یعنی غدد آدرنال ما فرسوده میشن و سیستم ایمنی بدن ما دائماً در معرض خطر هست. فداکارانی که تله ایثار دارن اغلب خشم سرکوب شده و فروخورده‌ی زیادی دارن و امروزه می‌دونیم که این موضوع میتونه در ایجاد برخی سرطان ها نقش داشته باشه.
15راه حل برای رهایی از تله ایثار
- تله ایثار دوران کودکیتان را درک کنید. سعی کنید ریشه ایجاد این تله را پیدا کنید و با کودکی که درگیر این طرحواره شده است، به مهربانی رفتار کنید تا بتوانید او را درمان کنید..
- موقعیت‌های روزمره ی خانه و محل کارتان که در آنها نیازهای خود را قربانی دیگران میکنید فهرست کنید. این فهرست کردن به شما کمک میکند یک دید کلی و سازمان یافته نسبت به شرایط پیدا کنید و بتوانید آنها را تحلیل کنید.
- درباره خودتان و نیازهایتان فکر کنید! شروع کنید ترجیحات و نظرات خود خود را شکل بدهید و مشخص کنید. فیلم ها، غذاها، اوقات فراغت، سیاست، مسائل بحث برانگیز و غیره.. نمونه هایی از ترجیحات افراد هستند.
- فهرستی از کارهایی که برای دیگران انجام میدهید و کارهایی که آنها برای شما انجام میدهند تهیه کنید. چقدر به حرف‌های دیگران گوش میدهید؟ آنها چقدر به شما گوش میدهند؟
- از رفتار منفعلانه-پرخاشگرانه دست بردارید یک نمونه از رفتار منفعلانه-پرخاشگرانه این است که با سکوت کردن یا سردی نسبت به دیگران، بخواهید نارضایتی خود را اعلام کنید… خودتان را مجبور کنید تا نیازها و خواسته های خود را مطرح کنید. البته بهتر است اول با درخواست های ساده شروع کنید.
- تمرین کنید که از دیگران بخواهید از شما حمایت و مراقبت کنند و به شما کمک کنند: شاید این کار اوایل برای شما سخت باشد ولی میتوانید برای شروع دو نکته را درنظر بگیرید: 1- درخواستهای ساده داشته باشید. 2- از افرادی درخواست کنید که احتمال میدهید به شما پاسخ مثبت میدهند.
- در مورد مشکلاتتان صحبت کنید. سعی کنید بین آنچه که به دیگران میدهید و آنچه از آنها میگیرید، تعادل برقرار کنید.
- از رابطه با افراد بیش از حد خودمحور یا خودخواهی که نیازهای شما را در نظر نمی‌گیرند، خودداری کنید. از روابط یک طرفه خودداری کنید.
- بجای اینکه همیشه با بقیه کنار بیایید، گاهی اوقات رویارویی و مخالفت را امتحان کنید. یاد بگیرید به محض اینکه احساس خشم کردید، خشمتان را به درستی ابراز کنید. تلاش کنید زمانی که شخصی از شما ناراحت است، صدمه دیده یا عصبانی است کمتر معذب باشید.
- تمایلتان را به جلب رضایت دیگران منطقی جلوه ندهید. هیچکس نباید فکر کند تلاش میکنید او را راضی نگه دارید و رضایت او برای شما یک امر معقول و منطقی است.
- گاهی اوقات سعی کنید وقتی در کنار دیگران قرار میگیرید، فرد آسیبپذیر و ضعیف رابطه باشید نه فرد قوی و حمایتگر.
- زمانهایی که فداکاری کردن برایتان هزینه زیادی داشته ولی آن را انجام داده اید به خاطر بیاورید و آنها را بررسی کنید. ببینید آیا طرف مقابل شما چقدر به این فداکاری نیاز داشته است؟
- فهرستی از کارهایی که همیشه دوست داشتید انجام دهید ولی بخاطر دیگران قید آنها را زده اید تهیه کنید. این لیست را به ترتیب کوچکترین یا ساده ترین کارها مرتب کنید و سعی کنید آنها را به ترتیب ساده به سخت، انجام دهید. انجام دادن کارهایی که دوستشان دارید نه تنها به شما احساس رضایت میدهد، بلکه احساس ارزشمندی نیز میدهد.
رهایی از تله ایثار در مقابل شریک عاطفی و محیط کاری
14. روابط گذشته خود را مرور کنید و الگوی انتخاب پارتنر کنترل کننده یا نیازمند را مشخص کنید. علائم هشدار را فهرست کنید تا از آنها اجتناب کنید. در صورت امکان از پارتنر خودخواه، غیرمسئول یا وابسته‌ای که تله شما را تشدید میکند، اجتناب کنید. فراموش نکنید که درمان تله ی ایثارگری، مهمتر از بودن یک فرد خودخواه است که او را دوست دارید و حتی او نیز شما را دوست دارد.
15. وقتی پارتنری پیدا کردید که به نیازهایتان اهمیت میدهد، نظراتتان را میپرسد و برای آنها ارزش قائل است و به اندازه کافی قوی است که 50 درصد کارهای یک رابطه را انجام دهد، به ادامه ی رابطه بیشتر فکر کنید. شاید در ابتدا، فداکاری نکردن یا فداکاری دیدن برایتان سخت باشد ولی بهتر است بدانید که رهایی از تله ایثارگری افراطی، از همین اقدامات شروع میشود و حق شماست.
16. در محل کار تان جدیتر باشید. برای کاری که انجام میدهید اعتبار قائل شوید. اجازه ندهید دیگران از شما سوء استفاده کنند. هر گونه ترفیع یا پاداشی که حق دریافت آن را دارید، از مدیر خود بخواهید. در صورت لزوم و امکان، برخی مسئولیت ها را به افراد دیگر بسپارید.
17. سعی کنید در مقابل مطالب اشتباهی که افراد بالادستیان به شما میگویند مقاومت کنید و محترمانه دلایل مخالف خود را بیان کنید. سعی کنید بفهمید چه میخواهید و آن را با تمام توان انجام دهید.
18. لبخند زدن و اعتماد به نفس را تمرین کنید. ممکن است وقتی میخواهید حق خود را از بقیه طلب کنید، اعتماد به نفس کافی را نداشته باشید یا در صورت مخالفت کردن با دیگران، زود از کوره در بروید. هر دوی این موارد روی بازخوردی که از دیگران میگیرید تاثیر منفی دارند.
چطور با تله‌ی ایثارگری رو به رو شویم؟
- مرزها را مشخص کرده و آنها را دنبال کنید: برای اطمینان از اینکه فقط در حد توانایی‌هایتان به دیگران کمک میکنید و خودتان را قربانی نمی‌کنید، محدودیت‌هایی تعیین کنید.
- خواسته های خود را اولویت بندی کنید: اینکه به افرادی که دوستشان دارید کمک کنید. اما، باید یادتان باشد که نیازهای خودتان هم مهمند. مشخص کنید دوست دارید به چه چیزی برسید و آن را اول لیست اولویتهایتان قرار دهید. اگر این نیازها با نیازهای دیگران مطابقت دارند، میتوانید به آنها کمک کنید ولی نه به قیمت از بین رفتن رضایت خودتان!
- وابستگی‌های دیگران به خودتان را متوقف کنید: اجازه ندهید دیگران از تله شخصیتی ایثار شما سواستفاده کنند. مهارت نه گفتن را یاد بگیرید. دیگران اگر بدانند شما همیشه و هرکاری را برایشان انجام میدهید، هیچوقت مستقل نمیشوند و همیشه از شما سو استفاده میکنند.
شروع روند درمان و کنترل تله ایثار
ما اغلب زمانی که به این مرحله می‌رسیم که چیزی برای ایثار باقی نمانده و آن موقع است که به دنبال راه درمان طرحواره ایثارگری می‌گردیم. پایان دادن به چرخه‌ی طرحواره ایثار یک شبه اتفاق نمی افتد. هنگامی که میخواهید از این تله رها شوید، بعضی روزها برایتان سخت خواهد بود. با این وجود، از تلاش دست نکشید و کم کم اقدامات کوچک این نوشته را انجام دهید. اگر این طرحواره در شما شناسایی شده مشاوره و کارگاه تله‌های زندگی و طرحواره درمانی گروه روانشناسی زیما را بررسی کنید، مشاوران زیما، شما را طی فرآیندی راهنمایی میکنند و به شما کمک میکنند به طور سیستماتیک این طرحواره و تأثیری که بر زندگیتان دارد کنترل کنید و کاهش دهید.
علاوه بر این میتوانید، برای رزرو وقت مشاوره طرحواره درمانی، کلیک کنید.
روانشناس برای درمان تله ایثار
ما در ” گروه روانشناسی زیما” با مدیریت دکتر فاطمه امیرآبادی با بیش از 15 سال سابقه کار به عنوان روانشناس، با رویکرد طرحواره درمانی با هدف کمک به شما آماده‌ایم تا بتوانید دنیا را به روشی جدید ببینید، به شما کمک میکنیم تا روابط رضایت بخشی با خودتان و دیگران داشته باشید، همراه شما هستیم تا از اضطراب، افسردگی، طرحواره ها و تله های زندگی که مانع لذت بردن شما از زندگی میشود رهایی پیدا کنید. مطالعه درباره توسعه فردی یا دیدن پکیج آموزشی توسعه فردی از پیله تا پروانه هم میتواند به شما کمک کند.
برای دیدن ویدئو تله ایثار، روانشناسی زیما را در آپارات دنبال کنید : می دونی تله ایثار چیه؟
پیشنهاد زیما
اگر مایل هستید در مورد طرحواره ها اطلاعات بیشتری داشته باشید، روی اسم هر طرحواره کلیک کنید تا مطالب مربوط به آن را مطالعه کنید.
0 Comments