طرحواره ایثار 15 راه برای کنترل و درمان

طرحواره ایثار چیه؟

طرحواره ایثار در ظاهر، طرحواره خوبی به نظر میرسه. همه چیز در تله ایثار مربوط به خود گذشتگی“Self-sacrifice کمک به دیگران، مهربانی، سخاوتمندی و بخششه. به همین خاطرِ که، بسیاری از مردم به راحتی به عنوان مشکل نمی‌پذیرنش و رهاش نمی‌کنن.

نکته‌ای که در مورد از خود‌گذشتگی و ایثار وجود داره اینه که خیلی چیز خوبیه. خیلی خوبه که به مردم اهمیت بدیم، به افراد نیازمند کمک کنیم و گاهی از خودگذشتگی کنیم به شرط اینکه به بهای نادیده گرفتن رفاه خودمون و سرکوب احساسات و نیازهامون نباشه.

تفاوت طرحواره ایثار و فدارکاری چیه؟

نمونه هایی زیادی از فداکاری در اطراف ما وجود داره. مادری که شغلش رو رها میکنه تا در خونه بمونه و از خانواده مراقبت کنه. سربازی جونش رو برای کشورش می‌گذاره.یک لیست بی پایان از این دست فداکاری‌ها وجود داره. اما، بین این نمونه ها و ایثار افراطی و تله ایثار تفاوت وجود داره.

کسی که در طرحواره ایثارگری داره، نیازی به دلیل نداره تا نیازهای خودش رو قربونی نیازهای دیگران کنه. اساس تله ایثار، بی ارزش شدن نفس هست. بنابراین، با گذشت زمان، فرد به اطمینان میرسه که شایسته اولویت قرار گرفتن نیست و دیگه به خودش توجه نمی‌کنه. نیازهای خودش و چیزهایی که او رو خوشحال میکنه انکار میکنه و همیشه احساس نارضایتی داره. ممکنه ظاهراً اینجوری نشان بده که در ازای محبتش از دیگران توقعی نداره، اما اگر ازش قدردانی نشه، عصبانی و دلخور میشه.

دلایل ایجاد طرحواره ایثار

تله‌ی ایثارگری تو خانواده‌هایی شروع میشه که والدین یا مراقبان کودک به نوعی به کمک نیاز داشتن. ممکنه اونها ناتوان، از نظر عاطفی نابالغ، از نظر عاطفی ناپایدار یا در حال مبارزه با اعتیاد بوده باشن.

در کودکی شرایط هر چه که بوده، احتمالاً مجبور بودی به نحوی از خواهر و برادر یا والدینت مراقبت کنی. مجبور بودی به نحوی از خواهر و برادرهای کوچکترت محافظت کنی، آنها رو به مدرسه ببری، بهشون در انجام تکالیف کمک کنی، مطمئن بشی غذا می خورن و لباس تمیز دارن.

شاید مجبور بودی به مشکلات عاطفی و درد دلهای والدینتون گوش بدی و در سنین پایین مسئولیتهای بزرگسالی رو بر عهده بگیری یا مجبور بودی والدین مست یا معتادت رو از روی زمین بلند کنی و به خونه بیاری و اینجوری طرحواره فداکاری افراطی در تو شکل گرفت.

در تله شخصیتی ایثار نقش و هویت ما در کودکی تبدیل به یک مراقب شده و احتمالاً جمله‌هایی مثلِ “تو پسر / دختر خوبی هستی – من بدون تو چه کار می‌کردم؟” رو زیاد شنیدی.

و تو شروع کردی ارزش خودت رو با ” کمک کردن به دیگران و انسان خوبی بودن” مرتبط کردی. این باور عمیقاً در مغز و ناخودآگاه تو جا گرفت که “من باید دیگران رو مقدم بر خودم بگذارم” و “نیازهای من به اندازه نیازهای دیگران مهم نیست” .در تله‌ی از‌خود‌گذشتگی، این شکاف ها بعداً در زندگی خودشون رو نشون میدن. 

پرسشنامه طرحواره ایثارگری

افراد با طرحواره ایثارگری چه ویژگی هایی دارند؟

اگر 5 مورد یا بیشتر از این عبارات شما رو توصیف میکنه دچار تله ایثار (انقیاد) هستید:

1. دیگران معمولا برای کمک و راهنمایی به من مراجعه میکنن.
2. من بیشتر از خودم به دیگران فکر میکنم.
3. اگر یکی از نزدیکانم به من نیاز داشته باشه همه چیز رو کنار می‌گذارم.
4. بیشتر از چیزی که دریافت می کنم به دیگران می‌بخشم.
5. تمایل دارم کارهای دیگران رو انجام بدم، چون انجامشون برام آسون‌تر از اینه که بگذارم اونها در تلاش باشن.
6. اگر کسی از من بخواد کاری براش انجام بدم، احساس گناه می کنم که نه بگم.
7. من گاهی از دویدن و انجام کارهایی دیگران احساس خستگی و فرسودگی می‌کنم.
8. برای من خیلی سختِ که کسی رو در رنج عاطفی ببینم.
9. من به ندرت احساسات و نیازهام رو بیان می‌کنم چون روی طرف مقابل متمرکز هستم.
10. این خودخواهانه است که نیازهای خودم رو مقدم بر دیگران قرار بدم.

پیامدهای منفی طرحواره ایثار کدامند؟

کم‌کم از این همه دویدن و کمک به دیگران احساس خستگی و فرسودگی می‌کنیم. افراد بیشتر و بیشتری برای کمک به ما تکیه می‌کنن و در نهایت با احساس پوچی فقط دوندگی می‌کنیم.

از اونجایی که دیگران تله ایثارگری ندارن و به اندازه ما کمک و فداکاری نمی‌کنن، هر زمان که از کسی کمک می‌خوایم متوجه میشیم که بقیه به اندازه‌ای که براشون وقت و انرژی گذاشتیم پاسخ نمیدن و جبران نمی‌کنن. این موضوع باعث میشه احساس رنجش، قدرنشناسی و کم‌ارزشی کنیم.

اما مسئله اینه ما خودمون رو بی‌نیاز از دیگران فرض کردیم و حس کردیم توانایی کنار اومدن با همه چیز رو داریم. برای همین حتی گفتن این موضوع هم برامون دشواره چون برخلاف اصل شخصیتیِ طرحواره فداکاری افراطی ماست. علاوه بر اینها، احساس پوچی عمیقی خواهیم داشت. ما اونقدر نیازها و خواسته‌هامون رو نادیده گرفتیم که حتی مطمئن نیستیم چی هستن.

کم‌کم تله شخصیتی ایثار ما رو دچار سردرگمی میکنه احساساتی مثل استرس، خستگی، پوچی، رنجش، به سراغمون میاد و اغلب تو این مرحله به سراغ چیزهایی، مثل دارو، غذا، الکل یا … میریم، تا احساس بهتری بهمون بده اما فقط به مشکلمون اضافه میکنه.

تأثیر تله ایثار بر سلامتی چیه؟

تأثیر طرحواره ایثارگری روی سلامتی ما میتونه خیلی جدی باشه. خیلی از مراجعانی که تله‌ی از خودگذشتگی دارن، بیماری‌های خودایمنی، فیبرومیالژیا یا سندرم خستگی مزمن دارن.

مشغله دائمی به این معنیِ که پاسخ استرس ما همیشه بالاست، و این یعنی غدد آدرنال ما فرسوده میشن و سیستم ایمنی بدن ما دائماً در معرض خطر هست. فداکارانی که تله ایثار دارن اغلب خشم سرکوب شده و فروخورده‌ی زیادی دارن و امروزه می‌دونیم که این موضوع میتونه در ایجاد برخی سرطان ها نقش داشته باشه.

15راه حل برای رهایی از تله ایثار

1. تله ایثار دوران کودکیت رو درک کن. کودک تحت طرحواره ایثار در درونت رو احساس کن.
2. موقعیت‌های روزمره تو خونه و محل کارت که در اون نیازهای خودت رو قربانی دیگران میکنی فهرست کن.
3. درباره خودت و نیازهات فکرکن! شروع کن به شکل دادن ترجیحات و نظرات خودت. فیلم ها، غذاها، اوقات فراغت، سیاست، مسائل بحث برانگیز ، استفاده از زمان، و غیره..
4. فهرستی از کارهایی که برای دیگران انجام میدی و کارهایی که اونها برای تو انجام میدن تهیه کن. چقدر به حرف‌های دیگران گوش میدی؟ چقدر به تو گوش میدن؟
5. از رفتار منفعلانه-پرخاشگرانه دست بردار. به خود فشار بیار تا خودت رو ابراز کنی – آنچه رو که نیاز داری یا می‌خوای بیان کن. اول با درخواست های ساده شروع کن.
6. تمرین کن که از دیگران بخوای ازت حمایت و مراقبت کنن. کمک بخواه.
7. در مورد مشکلاتت بحث کن. سعی کن بین آنچه میدی و میگیری تعادل برقرار کنی.
8. از رابطه با افراد بیش از حد خودمحور یا خودخواه که نیازهای تو رو در نظر نمی‌گیرن، عقب نشینی کنی. از روابط یک طرفه خودداری کن.
9. رویارویی با مردم رو بجای زیاد کنار اومدن تمرین کن. به محض احساس خشم، خشمت رو به درستی ابراز کن. یاد بگیر زمانی که شخصی از تو ناراحته، صدمه دیده یا عصبانیه کمتر معذب باشی.
10. تمایلت به جلب رضایت دیگران رو منطقی جلوه نده.

رهایی از تله ایثار در مقابل شریک عاطفی و محیط کاری

1. روابط گذشته رو مرور کن و الگوی انتخاب پارتنر کنترل کننده یا نیازمند رو مشخص کن. علائم هشدار رو فهرست کن تا ازشون اجتناب کنی. در صورت امکان از پارتنر خودخواه، غیرمسئول یا وابسته‌ای که تله تو رو تشدید میکنه، اجتناب کن.
2. وقتی یاری پیدا کردی که به نیازهات اهمیت میده، نظراتت رو میپرسه و برای اونها ارزش قائله و به اندازه کافی قویه که 50 درصد کارها رو انجام بده، به رابطه فرصت بده.
3. در محل کار جدیتر باش. برای کاری که انجام میدی اعتبار قائل شو. اجازه نده دیگران از تو سوء استفاده کنن. هر گونه ترفیع یا پاداشی که حق دریافت اون رو داری، بخواه. مسئولیت ها رو به افراد دیگر بسپار.
4. سعی کن در مقابل مطلب اشتباهی که بالا دستت بهت میگه مقاومت کنی. سعی کن بفهمی چی میخوای، و انجامش بدی.
5. فلش کارت درست کن ازش برای حفظ مسیرت استفاده کن.

چطور با تله‌ی ایثارگری رو به رو بشیم

• مرزها رو مشخص و دنبال کن: برای اطمینان از اینکه فقط در حد توانایی‌هات کمک می‌کنی و خودتون رو قربانی نمی‌کنی، محدودیت‌هایی تعیین کن.
• چیزهایی که میخوای الویت‌بندی کن: بد نیست به افرادی که دوستشون داری کمک کنی. اما، باید یادت باشه که نیازهای تو هم مهمن. مشخص کن دوست داری به چه چیزی برسی و اون رو اول لیست اولویتهات قرار بده. اگر با نیازهای دیگران مطابقت داره، میتونی کمک کنی. اما نه به قیمت خوشبختی و رضایت خودت!
• وابستگی‌ها رو متوقف کن: اجازه نده دیگران از تله شخصیتی ایثار تو سواستفاده کنن. نه گفتن رو یاد بگیر. دیگران هیچ وقت مستقل نمشن اگه بدونن تو همیشه و هرکاری رو براشون انجام میدی.

شروع روند درمان و کنترل تله ایثار

ما اغلب زمانی که به مرحله‌ای می‌رسیم که چیزی برای ایثار باقی نمونده به دنبال راه درمان طرحواره ایثارگری می‌گردیم. پایان دادن به چرخه‌ی طرحواره ایثار یک شبه اتفاق نمیفته. بعضی روزها آسون و بعضی روزها سخت خواهد بود. با این وجود، از تلاش دست نکشید. اگر این طرحواره در شما شناسایی شده مشاوره و کارگاه تله‌های زندگی و طرحواره درمانی گروه روانشناسی زیما رو بررسی کنید، مشاوران زیما، شما رو طی فرآیندی راهنمایی می‌کنن و به شما کمک می‌کنن به طور سیستماتیک این طرح‌واره و تأثیری که بر زندگیتون داره کنترل کنید و کاهش بدید.

روانشناس برای درمان تله ایثار

” گروه روانشناسی زیما” با مدیریت دکتر فاطمه امیرآبادی با بیش از 15 سال سابقه کار به عنوان روانشناس، با رویکرد طرحواره درمانی و cbt با هدف کمک به شما آماده‌ایم تا دنیا رو به روشی جدید ببینید، به شما کمک می‌کنیم تا روابط رضایت بخشی با خودتون و دیگران داشته باشید، همراه شما هستیم تا از اضطراب، افسردگی، طرحواره ها و تله های زندگی که مانع لذت بردن شما از زندگی میشه رهایی پیدا کنید.

برای دیدن ویدئو تله ایثار روانشناسی زیما رو در آپارات دنبال کن : می دونی تله ایثار چیه؟